(قسمت دوم)

گروه رسانه‌ای پردازش: درحال‌حاضر رشد توليد فرآيند ميدركس بسيار بالا بوده و پيش‌بيني مي‌شود در سال‌جاری، ۷۵ ميليون تن آهن‌اسفنجي ديگر نيز توليد شود. در سال گذشته از ۹۱ مدول نصب شده ميدركس ۸۱ مدول با ۷۷ ميليون تن ظرفيت، درحال كار بوده است. هم‌اکنون ۸ مدول آهن‌اسفنجی میدرکس در کشورهای ایران (۷/۹۱ میلیون تن)، سوئد (۲/۱ میلیون تن) و الجزائر (۲/۵ میلیو تن) جمعاً به ظرفیت۱۲/۵۱ میلیون تن در حال احداث می‌باشد.

در جدول (۳) واحدهای تولید آهن‌اسفنجی در حال احداث ایران، الجزایر و سوئد از نظر می‌گذرد. در شکل (۲) نیز روند افزایش ظرفیت تولید مدول‌های میدرکس مشاهده می‌گردد. به دنبال فرآيند ميدركس، فرآيند كوره دوار پايه زغالي با توليد بیش از ۳۵/۵۳ ميليون تن (۲۷/۹ درصد کل تولید جهان ) در رده دوم قرار دارد. ميزان توليد فرآيند HYL انرژی، ۱۵/۴۱ ميليون تن (۱۲/۱ درصد کل تولید جهان) گزارش شده است. در سال پیشین فرآیند ابداعی تولید آهن‌اسفنجی ایران موسوم به  PERED بیش از ۲/۸۰۲ میلیون تن تولید داشته است (۲/۲ درصد کل تولید جهان). شایان ذکر است، در ایران واحدهای آهن‌اسفنجی شرکت‌های میانه، بافت، شادگان و نی‌ریز به روش PERED آهن‌اسفنجی تولید می‌کنند. ظرفیت هر کدام از این مدول‌ها ۸۰۰ هزار تن در سال می‌باشد. یک مدول با ظرفیت ۳۰۰ هزار تن در سال به روش  PEREDدر کشور چین در شهر Jinzhong درحال نصب است. در سال قبل از ۲۲ مدول آهن‌اسفنجی نصب شده به روش HYL، ۱۶ مدول با ۱۹/۷۷ ميليون تن ظرفيت، درحال بهره‌برداري و۶ مدول دیگر (۴/۳۶ ميليون تن ظرفيت) نيز متوقف بوده است.

درحال‌حاضر در سطح دنیا دو مدول میدرکس (به غیر از ایران)، ۶ مدول اچ.وای.ال و یک مدول پرت درحال احداث می‌باشد. در شكل (۳) سهم فرآيندهاي مختلف در توليد آهن‌اسفنجي دنيا در سال ۲۰۲۲ از نظر مي‌گذرد. ضمناً در شكل (۴) سهم روش‌هاي مختلف در فرآيند پايه گازي آهن‌اسفنجي دنيا در سال ۲۰۲۲ نشان داده شده است. سهم میدرکس در فرآيند پايه گازي آهن‌اسفنجي دنيا ۸۰/۲ درصد است. ایران در تولید آهن‌اسفنجی بر پایه گازی در جهان با تولید۳۲/۹ میلیون تن در رده اول قرار دارد. ظرفیت تولید آهن‌اسفنجي ایران در سال پیشین ۳۷/۹۸ میلیون تن برآورد شده است. در جدول (۴) روند تولید و ظرفیت تولید آهن‌اسفنجی ایران مشاهده می‌گردد. در واقع ضریب بهره‌برداری تولید آهن‌اسفنجی درسال گذشته در ایران ۸۳/۵ درصد به ثبت رسیده است. از ابتدای شروع بهره‌برداری واحدهای میدرکس، میزان تولید آهن‌اسفنجی به روش میدرکس تاکنون یک هزار و ۳۲۰ میلیون تن گزارش شده است.کشور جمهوري اسلامي ايران در توليد آهن‌اسفنجي (۳۲/۹ ميليون تن) بر پايه گازي در رده اول جهان قرار دارد. میزان تولید سازمان ایمیدرو در سال ۱۴۰۱ بالغ‌بر ۲۹/۵۰۵ میلیون تن بوده است. در جدول (۵) روند تولید آهن‌اسفنجی سازمان ایمیدرو ایران مشاهده می‌گردد. میزان تولید آهن‌اسفنجي شرکت فولادمبارکه ۶/۷۱۳ میلیون تن بوده است. میزان تولید آهن‌اسفنجي شرکت‌های فولاد هرمزگان و سبا در سال ۱۴۰۱ به ترتیب ۱/۳۲و ۱/۴۷ میلیون تن گزارش شده است. درو اقع شرکت فولاد مبارکه با تولید بالغ‌بر ۱۰/۳۰۶ میلیون تن بزرگترین شرکت تولیدکننده آهن‌اسفجی جهان به شمار می‌آید. ظرفیت تولید آهن‌اسفنجی شرکت گروه مبارکه بیش از ۱۱ میلیون تن درسال است. میزان تولید آهن‌اسفنجي شرکت فولاد خوزستان در سال قبل ۳/۶۰۵میلیون تن بوده شایان ذکر است، میزان تولید پلت این شرکت در سال قبل ۵/۵۶۱ میلیون تن به ثبت رسیده است. شرکت چادر ملو در سال ۱۴۰۱، بالغ‌بر ۱/۶۱۵ میلیون تن آهن‌اسفنجی تولید کرده است. در جدول (۶) شرکت‌های تولیدکننده آهن‌اسفنجی ایران در سال ۱۴۰۱ آورده شده است. شرکت فولاد شادگان ۸۰۷ هزار و ۲۳۵ تن بریکت گرم آهن‌اسفنجی تولید کرده است. میزان تولید آهن‌اسفنجی ایران به روش PEED در سال (۱۴۰۱) قبل۲/۸میلیون تن به ثبت رسیده است. در جدول (۷) تولیدکنندگان آهن‌اسفنجی ایران به روش PERED نشان داده شده است. ظرفیت تولید آهن‌اسفنجي کشورهای عربی ۲۸ میلون تن به ثبت رسیده است. درسال گذشته میزان تولید آهن‌اسفنجي کشورهای عربی ۲۶/۵۹ میلیون بوده است.

جدول (۳): واحدهای میدرکس درحال ساخت در کشورهای ایران، الجزایر و سوئد

جدول (۴): روند رشد ظرفیت و تولید آهن‌اسفنجی ایران

جدول (۵): روند تولید آهن‌اسفنجی شرکت ایمیدرو ایران

شایان ذکر است با راه‌اندازی واحد تولید آهن‌اسفنجی و بریکت گرم شرکت Cliffs به افزایش تولید آمریکا خیلی کمک کرده است.

جدول (۶): شرکت‌های تولیدکننده آهن‌اسفنجی ایران در سال ۱۴۰۱

جدول (۷): تولید آهن‌اسفنجی به روش PERED در ایران سال ۱۴۰۱

شكل (۲): روند افزایش ظرفیت تولید مدول‌های آهن‌اسفنجی میدرکس

شكل (۳): سهم فرآيندهاي مختلف در توليد آهن‌اسفنجي جهان در سال۲۰۲۲

شكل (۴): سهم روش‌هاي مختلف در فرآيند پايه گازي آهن‌اسفنجي دنيا در سال ۲۰۲۲

كشور هندوستان با توليد ۴۳/۵۵ ميليون تن در رأس توليدكنندگان آهن‌اسفنجي جهان قرار گرفته است. روند تولید آهن‌اسفنجی کشور هند بر پایه زغال و گاز طبیعی در جدول (۸) از نظر می‌گذرد. کشور هند در سال ۲۰۲۲ بیش از ۱/۱۳ میلیون تن آهن‌اسفنجی صادر کرده است. در شکل (۶) روند صادرات آهن‌اسفنجی کشور هند از نظر می‌گذرد. در شکل (۷) نیز روند تولید آهن‌اسفنجی کشور هند و استان‌های مختلف در تولید این کشور (سال مالی) به نمایش گذاشته شده است. شايان ذكر است، نزديك به ۸۱/۳ درصد از آهن‌اسفنجي اين كشور در كوره‌هاي دوار با پايه زغال بدست مي‌آيد. در کشور هند، ظرفیت تولید آهن‌اسفنجي روش پايه زغال درسال ۲۰۱۰ بالغ‌بر ۱۸/۱میلیون تن بوده است. میزان تولید آهن‌اسفنجي شركت AM/NS (اسار سابق) هند در سال گذشته ۴/۵۱میلیون تن بوده است. در ۶ مدول مستقر در این شرکت از ابتدای شروع بهره‌برداری (۱۹۹۰) تاکنون بیش از ۸۶ میلیون تن آهن‌اسفنجی تولید شده است.  میزان تولید آهن‌اسفنجی “تاتا استیل” هند در سال گذشته ۸۳۹ هزار تن به ثبت رسیده است. میزان فروش آهن‌اسفنجی شرکت مذکور در سال گذشته ۹۱۰ هزار تن گزارش شده است. ايران با ۹/۳۲ ميليون تن (سال ۱۴۰۱، ۳۱/۷۳ میلیون تن) توليد آهن‌اسفنجي رده دوم جهان را از آن خود كرده است. در این میان میزان تولید کنسانتره سنگ‌آهن و پلت ایران به ترتیب ۶۰/۶ و ۵۴/۵ میلیون تن برآورد شده است. از ابتدا تاکنون در ایران بطور تجمعی بالغ‌بر ۳۴۹/۲۵ میلون تن آهن‌اسفنجی تولید شده است. در سال ۱۴۰۱ کشور ایران ۸۶۴ هزار تن آهن‌اسفنجی صادر کرده است. میزان مصرف آهن‌اسفنجی ایران در سال پیشین ۳۰/۸۶۶ میلیون تن گزارش شده است. ميزان توليد آهن‌اسفنجي كشور ونزوئلا، ۱/۰۱ ميليون بوده است و كشور مذكور در رده هفدهم توليدكنندگان آهن‌اسفنجي جهان قرار گرفته است. درحالي‌كه ميزان توليد آهن‌اسفنجي اين كشور در سال ۲۰۰۵ حدود ۸/۹ ميليون تن بوده است. ميزان توليد آهن‌اسفنجي شركتMetaalloinvest   روسیه ۷/۶۶ میلیون تن گزارش شده است. در شکل (۸) روند تولید آهن‌اسفنجی شركت Metaalloinvest آورده شده است. میزان صادرات آهن‌اسفنجي شركتMetaalloinvest  روسیه در سال پیشین ۳ میلیون تن گزارش شده است. ميزان توليد آهن‌اسفنجي شركت Acindar  کشور آرژانتین ۱/۴ ميليون تن گزارش شده است. تولید تجمعی آهن‌اسفنجي این شرکت در ۴۴ سال گذشته ۳۴/۴ میلیون تن برآورد شده است. میزان تولید آهن‌اسفنجی مدول ۱ و ۲ شرکت DRIC عربستان ۱/۵میلیون تن بوده است. در سال گذشته ۶۸ درصد شارژ ورودي كوره‌هاي احيأ مستقيم شرکت Saldanha آفریقای جنوبی سنگ‌آهن تكه‌اي بوده است. میزان تولید آهن‌اسفنجي شرکت Saldanha آفریقای جنوبی ۱۹۰ هزارتن گزارش شده است. شرکتSulb  بحرین در سال پیشین۱/۴۲۵ میلیون تن آهن‌اسفنجی تولید کرده است که۱/۲۴ میلیون تن آن به صورت گرم در کوره‌ها شارژ کرده ۱۵۰ هزار تن آهن‌اسفنجی سرد را از طریق دریا صادر کرده است. این شرکت از سال ۲۰۱۳ تاکنون بیش از  93/12 میلیون تن آهن‌اسفنجی تولید کرده است. ضمناً روسيه، عربستان و مكزيك به ترتيب با توليد ۷/۶۶، ۶/۴۸ و ۵/۸۴ميليون تن آهن‌اسفنجي در رده‌هاي سوم تا پنجم دنيا قرار گرفته‌اند. در اتحادیه اروپا کشور آلمان و سوئد به ترتیب ۰/۱۵ و ۰/۱ میلیون تن آهن‌اسفنجی تولید کرده‌اند. در جدول (۹) ميزان توليد آهن‌اسفنجي كشورهاي مختلف جهان در سال ۲۰۲۲ مشاهده مي‌گردد. ايران در بين كشورهاي اسلامي و ناحيه خاورميانه و شمال آفريقا )منا، (MENA  در توليد آهن‌اسفنجي در رده اول قرار دارد. ۵ كشور شاخص (هند، ايران، روسيه، عربستان سعودي و مكزيك) ۷۵/۷۸ درصد كل آهن‌اسفنجي جهان را توليد مي‌كنند. در سال ۲۰۲۲، شركت آرسلورميتال ۶/۷ ميليون تن آهن‌اسفنجي توليد كرده است. شرکت آرسلورميتال در سطح جهان دارای ۱۳ واحد تولید آهن‌اسفنجی به ظرفیت تولید۱۰/۶ ميليون تن می‌باشد. آمریکا در سال گذشته، ۱/۴ میلیون تن آهن‌اسفنجی ار کشور ترینیداد توباگو واردات داشته است.

جدول (۸): سیر تولید آهن‌اسفنجی هند بر پایه گاز و زغال

شکل (۶): روند صادرات آهن‌اسفنجی کشور هند

شکل (۷): روند تولید آهن‌اسفنجی هند و سهم استان‌های مختلف در تولید سال FY23

جدول (۹): ميزان توليد آهن‌اسفنجي كشورهاي مختلف جهان در سال ۲۰۲۲

شکل (۸): روند تولید آهن‌اسفنجی و بریکت گرم شرکت Metalloinvest روسیه

طبق برنامه‌ريزي انجام شده، در آينده نزدیک به ظرفيت توليد آهن‌اسفنجي ايران ۷/۹۱ ميليون تن افزوده خواهد شد. ميزان توليد آهن‌اسفنجي كشور امارات در سال ۲۰۲۲ حدود ۳/۴۵ ميليون تن بوده است. كشور عمان با توليد ۱/۸۲ ميليون تن آهن‌اسفنجي براي هفتمین سال متوالی در رده‌بندي جهان قرار گرفته است. طبق گزارشات حاصله، آهن‌اسفنجی گرم تولیدی عمان از طریق بونکرهای عایق روی کامیون به شرکت‌های هم‌جوار انتقال و درکوره‌های قوس‌الکتریکی شارژ می‌شود. کوره قوس‌الکتریکی شرکت شدید عمان آخر سال ۲۰۱۳ به اتمام رسیده است. میزان تولید آهن‌اسفنجی کشور بحرین۱/۴۲ میلیون تن اعلام شده است. میزان تولید آهن‌اسفنجی کشور قطر نیز در حدود۱/۶۲ میلیون تن به ثبت رسیده است. شایان ذکر است، کل آهن‌اسفنجی کشور قطر توسط شرکت قطر استیل تولید می‌شود. مدول شماره یک شرکت “قطر استیل” از سال ۱۹۷۸ تاکنون بیش از ۲۸/۳ میلیون تن آهن‌اسفنجی تولید کرده است. درجه فلزی شدن و کربن آهن‌اسفنجی قطر استیل به ترتیب ۹۴/۰۸ و ۲/۵۸ درصد بوده است

هم_‌اكنون در هند بيش از ۳۰۰ كوره دوار احيأ مستقیم بر پايه زغال با ظرفيت توليد بیش ۱۰ الی ۳۰ هزار تن آهن‌اسفنجي در سال درحال بهره‌برداري مي‌باشد. به‌طور معمول كوره‌هاي دوار (زغالي) مرسوم داراي ظرفيت توليد ۵۰ هزار تن آهن‌اسفنجي در سال مي‌باشند. بيشتر آهن‌اسفنجي توليد شده در هند در كوره‌هاي القايي به مصرف مي‌رسد. فرآيند توليد آهن‌اسفنجي كشور آفريقاي جنوبي نيز برپايه زغال است. در جدول (۱۰) روند توليد آهن‌اسفنجي سرد، گرم و بريكت شده در دنيا بطور تفكيكي به نمايش گذاشته شده است. شايان ذكر است در سال قبل ۱۳/۸۷ميليون تن آهن‌اسفنجي گرم دركوره‌هاي قوس‌الكتريكي جهان شارژ شده است. به عبارت دیگر ۱۰/۹ درصد آهن‌اسفنجی تولیدی جهان به‌صورت گرم در کوره‌های قوس‌الکتریکی شارژ شده است. میزان شارژ گرم مدول‌های آهن‌اسفنجی میدرکس در سال گذشته بیش از ۱۰ میلیون تن بوده است. در آینده نزدیک در ایران در شرکت‌های پاسارگاد و چادرملو شارژ گرم آهن‌اسفنجی در کوره‌های قوس‌الکتریکی شروع خواهد شد. در سال ۲۰۲۲ میزان تولید آهن‌اسفنجي و بريكت گرم جهان به ترتيب ۱۰۲/۱۴ و ۱۱/۳۵ ميليون تن به ثبت رسیده است. در سال ۲۰۲۲ آهن‌اسفنجي و بريكت گرم به ترتيب به ميزان ۱۴/۹۳ و۱۰/۷۵ ميليون تن به نقاط ديگر جهان صادر شده است (جمعاً ۲۵/۶۹ ميليون تن). میزان صادرات آهن‌اسفنجي جهان از طریق راه‌های آبی و خاکی به ترتیب ۹/۹۶ و ۱۵/۷۳ میلیون تن بوده است. بيشترين صادرات آهن‌اسفنجي بریکت گرم (HBI) توسط كشور روسيه به ميزان سه ميليون تن صورت گرفته است. کشور ترینیداد و توباگو،۱/۴ میلیون تن آهن‌اسفنجي بریکت گرم (HBI) به آمریکا صادر کرده است. میزان مصرف آهن‌اسفنجي کشور آمریکا در سال گذشته ۴/۹ میلیون تن برآورد شده است. میزان صادرات آهن‌اسفنجي ایران نیز ۸۶۴ هزار تن ثبت شده است. در شکل (۹) روند صادرات آهن‌اسفنجی ایران از نظر می‌گذرد. همان‌طوری‌که در نقشه ملاحظه می‌گردد، مبدأ صادرات محصولات آهن‌اسفنجی کشورهای آمریکا، روسیه و ونزوئلا به مقصد کشورهای اروپایی، چین و آمریکا می‌باشد. خاطر نشان می‌گردد، کل ظرفیت HBI نصب شده در سطح جهان بیش از۳/۱ میلیون تن می‌باشد. در کشور جمهوری اسلامی ایران شرکت صبافولاد خلیج‌فارس محصولات آهن‌اسفنجی خود را به‌صورت بریکت گرم عرضه می‌کند. میزان تولید و صادرات بریکت گرم آهن‌اسفنجی شرکت صبافولاد خلیج‌فارس به ترتیب ۹۷۰ و ۳۵۵ هزار تن به ثبت رسیده است. در سال پیشین ۳ کشور اصلی واردکننده DRI/HBI جهان به ترتیب با ۱/۵، ۰۹/۱ و ۰/۸ میلیون تن آمریکا، چین و ایتالیا بوده است.

جدول (۱۰): روند توليد آهن‌اسفنجي سرد، گرم و بريكت شده

شكل (۹): روند صادرات آهن‌اسفنجی ایران

ضمناً در جدول (۱۱) نيز روند صادرات آهن‌اسفنجي (از جمله بریكت گرم) از طريق راه‌هاي خاكي (۱۵/۷۳ ميليون تن) و آبي (۹/۹۶ ميليون تن) به مناطق مختلف دنيا، در سال‌ گذشته مشاهده مي‌گردد (جمع ۶۹/۲۵ ميليون تن). میزان صادرات بریکت گرم دنیا در سال پیشین۱۰/۷۶ میلون تن بوده است. در جدول (۱۲) نیز روند صادرات آهن‌اسفنجی سرد و بریکت گرم جهان به نمایش گذاشته شده است. شایان ذکر است، ۲۵ درصد آهن‌اسفنجی تولیدی کشور هند به کارگاه‌های ذوب فولاد مستقر در ۱۰-۵ کیلومتری واحدهای احیأی مستقیم انتقال داده می‌شود.