مهندس مهران محجوب‌نژاد، معاون برنامه‌ریزی شرکت مهندسی بین‌المللی فولادتکنیک و مشاور طرح جامع فولاد کشور در گفت‌و‌گو با ماهنامه تخصصی پردازش به تشریح نکات کلیدی و اهمیت تأمین خوراک واحدهای فولادی پرداخت و به اقدامات صورت گرفته در سال‌جاری و برنامه‌های پیش رو در سال آتی در حوزه تأمین ماده‌اولیه واحدهای فولادی اشاره کرد.
نظر به اهمیت تحلیل ارایه شده، متن کامل این گفت‌وگو را باهم می‌خوانیم:

ماهنامه پردازش: براساس نتایج پایش طرح جامع فولاد کشور تا پایان سال ۹۸ وضعیت زنجیره فولاد براساس عملکرد ۸ ماهه تولید به صورت نمودار(۱) پیش‌بینی می‌شود. هم‌چنین صادرات ۸ ماهه اول سال ۱۳۹۸ در حلقه‌های ابتدایی و میانی زنجیره فولاد در جدول (۱) می‌باشد.

همانطورکه در نمودار (۱) مشاهده می‌شود بدون در نظر گرفتن صادرات در ابتدای سال ۹۸ در حلقه کنسانتره مازاد محصول، در حلقه گندله کمبود و در حلقه تولید آهن‌اسفنجی مازاد در زنجیره فولاد کشور وجود داشته است ولی حجم صادرات این محصولات در نیمه اول سال ۹۸ باعث گردید که پیش‌بینی کسری کنسانتره تا پایان سال به وجود آید. در بخش گندله نیز با توجه به کسری موجود ۰/۷ میلیون تن از ابتدای سال، به میزان قابل توجه ۲/۴ گندله میلیون تن صادرات در نیمه اول سال وجود داشته و باعث شده تولید آهن‌اسفنجی را تحت شعاع قرار دهد و عملاً در این بخش نیز با کسری مواجه شده‌ایم.
در بخش آهن‌اسفنجی نیز علاوه بر صادرات در این بخش میزان قابل توجهی آهن‌اسفنجی در کوره‌های القایی (تعداد ۹۲ کوره القایی با ظرفیت حدودی ۷ میلیون تن در سطح کشور) به علت مزیت قیمت به جای شارژ قراضه مصرف شده که باعث کسری آهن‌اسفنجی شده و دسترسی به این محصول را با مشکل مواجه کرده است. در نتیجه این کمبود مواداولیه باعث شده، برنامه اولیه تولید فولاد کشور در ابتدای سال که بین ۲۷ تا ۲۸ میلیون تن برآورد می‌شد به میزان ۲۶ میلیون تن کاهش یابد. لازم به ذکر است اقدامی که صورت گرفت اعمال عوارض ۲۵ درصد بر روی انواع سنگ‌آهن و مواد میانی بود که باعث شد صادرات سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله از متوسط ماهیانه ۱/۸ میلیون تن در سال به ۳۱۱ هزار تن در آبان ماه ۹۸ کاهش یابد و این روند تا پایان سال ادامه خواهد یافت.

جهت رفع مشکلات به وجود آمده اقدام دیگری در این زمینه نیز صورت گرفت که علاوه بر اعمال عوارض صادراتی، سهمیه‌بندی و توزیع مواداولیه بین واحدهای فولادی توسط معاون محترم معدنی و صنایع معدنی وزارت صمت در تابستان ۹۸ صورت گرفت و متعاقب آن کمیته تأمین سنگ‌آهن متشکل از نمایندگان ایمیدرو، شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و مشاور طرح جامع فولادکشور (شرکت فولادتکنیک) جهت پیگیری و پایش جدول توزیع سنگ‌آهن در سال ۹۸ فعالیت نمود هم‌چنین مقرر شد، مطالعات کارشناسی و برنامه‌ریزی جهت توزیع مواداولیه سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله با تعامل واحدهای معدنی و فولادی در سال ۱۳۹۹ توسط این کمیته انجام شود.

تحلیل وضعیت توازن زنجیره فولاد در سال ۱۳۹۹
نمودار ظرفیت اسمی و پیش‌بینی تولید در سال ۹۹ در نمودار (۲) نمایش داده شده است (پیش‌بینی تولید واحدها بر اساس روند تولید واحدهای فعال در سال گذشته و زمانبندی به بهره‌برداری رسیدن واحدهای جدید در سال ۹۹ می‌باشد).

موازنه زنجیره فولاد بر اساس پیش‌بینی تولید در سال ۱۳۹۹ در نمودار (۳) نمایش داده شده است. با توجه به کسری کنسانتره در سال ۹۹، پیش‌بینی می‌شود تولید گندله کاهش خواهد یافت و میزان مازاد گندله حداکثر یک میلیون تن برآورد می‌شود. هم‌چنین پیش‌بینی می‌شود بخش قابل توجهی از مازاد آهن‌اسفنجی در سال آینده توسط واحدهای کوره القایی جذب خواهد شد.

لازم به توضیح است اغلب واحدهای کوره القایی پراکنده و ظرفیت پایین در سطح کشور با هدف تأمین قراضه به صورت محلی و منطقه به عنوان ماده‌اولیه بنا شده است ولی در حال‌حاضر به دلیل تفاوت نرخ قیمت قراضه و آهن‌اسفنجی این واحدها جهت مواداولیه خود میزان قابل توجهی آهن‌اسفنجی مصرف می‌کنند که بعضاً این عامل باعث شده بر روی قیمت و بازار این محصول اثر قابل توجهی داشته باشد که البته ادامه این روند باعث خواهد شد در توازن زنجیره فولاد کشور اثر گذاشته و در نهایت بر روی کسری مواداولیه، سنگ‌آهن، کنسانتره و گندله تأثیر گذارد که لازم است این موضوع توسط مسوولان مربوطه رسیدگی مدیریت شود. در سال ۹۹ با توجه به نیاز سنگ‌آهن برای واحدهای کنسانتره‌سازی و نیاز سنگ‌آهن دانه‌بندی می‌بایست حدود ۱۰۳ میلیون تن سنگ‌آهن استخراج گردد. چنانچه میزان استخراج سنگ افزایش یابد، کسری کنسانتره به همان میزان کاهش خواهد یافت.

چنانچه امکان استخراج سنگ با توجه به امکانات موجود محدودیت داشته باشد می‎بایست واردات کنسانتره مدنظر قرار گیرد. مشخص است که واحدهای منطقه جنوب کشور اولویت در واردات کنسانتره را دارند.
در صورتی‌که واحدهای کنسانتره‌سازی کوچک (خارج از لیست توازن طرح جامع فولاد کشور) شناسایی گردند و در مدار تولید زنجیره فولاد قرار گیرند به همان میزان به جبران کسری کنسانتره کمک خواهد نمود که در این خصوص بهره‌گیری
با توجه به موارد اشاره شده جدول کارشناسی برنامه‌ریزی توزیع مواداولیه جهت مصرف واحدهای فولادی جهت سال ۹۹ با رعایت فروض زیر در دی ماه ۹۸ تهیه و ارائه گردید.
– مکاتبات، مذاکرات و جلسات با شرکت‌های معدنی و فولادی و اخذ نظرات و پیشنهادات
– مالکیت واحدها در تأمین نیاز واحدهای خود
– رعایت حداقل فاصله حمل و نقل مواداولیه با در نظر گرفتن اولویت حمل نقل ریلی
– کیفیت مواداولیه مورد نیاز واحدهای فولادی
– رعایت سهامداری واحدها
– سوابق قبلی تجاری واحدهای فولادی و معدنی
در توزیع مواداولیه (کنسانتره و گندله) برای واحدها، رعایت ترکیب توزیع خوراک از واحدهای با تعریف دولتی و خصوصی به منظور حفظ اطمینان تأمین مواداولیه واحدهای فولادی با توجه به تجارب قبلی نیز لحاظ شده است.
در خصوص واحدهای فولادی دارای کوره‌بلند نیز جهت تأمین خوراک آنها متناسب با نیاز واحدشان منظور گردیده است. لازم به ذکر است که جدول توزیع مواداولیه توسط شرکت مهندسی فولادتکنیک با هماهنگی سازمان ایمیدرو و شرکت ملی فولاد ایران تهیه شده و در دست بررسی و تصویب معاونت معدنی و صنایع معدنی وزارت صمت می‌باشد و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال ۹۸ به واحدهای معدنی و فولادی ابلاغ شود که امکان عقد قراردادهای فی‌مابین فراهم گردد.