مزايا و مشكلات دهلى نو در توليد فولاد نسبت به ساير كشورها

عرضه زغال‌سنگ هند باید هم‌راستا با رشد صنعت فولاد آن افزایش یابد

مدیرعامل شرکت فولاد تاتا (Tata Steel) خاطرنشان می‌سازد که هند در میان کشورهای تولیدکننده فولاد که از موادخام بومی موجود به ویژه سنگ‌آهن با کیفیت خوب و بازار داخلی در حال بزرگ‌تر شدن بهره می‌برند، جایگاهی استثنایی و منحصر‌به فرد دارد.

او می‌افزاید: «بر عکس، برزیل، روسیه و استرالیا انبوهی مواد خام دارند اما بازار بزرگی برای فولاد ندارند. ما نسبت به چین هم برتری داریم هر چند که این کشور بازار بزرگی دارد و ظرفیت فولادسازی آن به مراتب بالاتر از ما است اما شما نمی‌توانید سنگ‌آهن با کیفتی مانند کشور ما را در چین بیابید.»

اگرچه تحلیل نارندران درست است اما این حقیقت هم‌چنان پا بر جا است که وقتی هند بخش قابل توجهی از فولاد خود را با استفاده از کوره‌های بلند (دمشی) و کوره‌های اکسیژنی قلیایی (BF – BOF) تولید می‌کند، وابستگی رو به رشدی به واردات زغال‌سنگ متالورژیکی خواهد داشت.

پرالهاد جوشی (Pralhad Joshi) وزیر زغال‌سنگ هند به تازگی به پارلمان این کشور گفته بود: «عرضه کک زغال‌سنگ با کیفیت بالا و خاکستر پایین از منابع داخلی محدود است و کشور هیچ گزینه‌ای جز توسل به واردات کک زغال‌سنگ در مقادیر بسیار بزرگ ندارد.» شرکت فولاد تاتا و سازمان دولتی فولاد هند (SAIL) که معادن کک زغال‌سنگ خود را در هند دارند نیز باید در کنار منابع موجود داخلی برای استفاده در کوره‌های بلند، اقدام به واردات کک زغال‌سنگ نمایند.

واردات زغال‌سنگ متالورژیکی سالانه همراه با تولید رو به رشد فولاد از طریق BF–BOF افزایش می‌یابد. واردات به ۵۱ میلیون و ۸۴۰ هزار تن در سال ۲۰۱۹ ـ ۲۰۱۸ نسبت به ۴۷ میلیون تن در سال قبل از آن افزایش یافت. در شش ماهه نخست سال مالی تا سپتامبر، میزان واردات حدود ۲۶ میلیون و ۳۵۰ هزار تن بود. هند حدود ۵ میلیون تن کک وارد می‌کند که مشخصاً مورد استفاده تولیدکنندگان چدن و کوره‌های بلند کوچک است. واحدهای آهن‌اسفنجی (آهن احیای مستقیم یا DRI) و کوره‌های قوس‌الکتریکی نیز برای تکمیل عرضه داخلی زغال‌سنگ غیر کک به صورت منظم مورد نیاز هستند.

تولید داخلی

جوشی و همکارانش می‌گویند دولت، شرکت زغال‌سنگ هند که در مالکیت انحصاری دولت می‌باشد را ترغیب کرده تا اقدام به ایجاد تولید زغال‌سنگ متالورژیکی بر یک مبنای اضطراری و به‌طور هم‌زمان، نصب ۹ مرکز جدید شستشوی زغال‌سنگ تا سال ۲۰۲۱ برای ارتقای عرضه داخلی سوخت با کیفیت بهتر نماید. وزیر مدعی است «در نتیجه فشار دولت، عرضه کک زغال‌سنگ شستشو شده به صنعت فولاد بالغ بر ۱۵ میلیون تن در سه سال آینده نسبت به یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن حاضر خواهد بود.» حدود ۸۵ درصد نیاز فعلی این شرکت به کک زغال‌سنگ از طریق واردات تأمین می‌شود.

سیاست فولاد تصویب شده در ۲۰۱۷ تصریح می‌کند همه تلاش‌ها باید به کار گرفته شوند تا وابستگی به واردات زغال‌سنگ متالورژیکی تا سال ۲۰۳۱ ـ ۲۰۳۰ یعنی زمانی که ظرفیت فولادسازی کشور باید به ۳۰۰ میلیون تن در سال برسد، ۶۵ درصد کاهش یابد تا بتوان ۲۵۵ میلیون تن فولاد تولید کرد. هم از نظر ظرفیت و هم تولید، شیوه BF–BOF سهمی معادل ۶۰ تا ۶۵ درصد خواهد داشت.

سیاست سال ۲۰۱۷، نیاز صنعت به مواد خام برای تولید ۲۵۵ میلیون تن فولاد در سال ۲۰۳۱ ـ ۲۰۳۰ را بر مبنای سهم ۶۵ درصدی روش BF–BOF و ۳۵ درصدی شیوه EAF پیش‌بینی کرده است: کک زغال سنگ، ۱۶۱ میلیون تن؛ PCI، ۳۱ میلیون تن؛ DRI، ۱۰۵ میلیون تن؛ و سنگ آهن ۴۳۷ میلیون تن. در صورتی که کشور به هدف چالش‌برانگیز ۳۵ درصد خودکفایی در کک زغال‌سنگ تا سال ۲۰۳۱ – ۲۰۳۰ دست یابد، نیاز به واردات سنگین ۱۰۴ میلیون و ۶۵۰ هزار تن خواهد داشت. به علاوه، پودر زغال‌سنگ برای تزریق در کوره‌های بلند نیز نیازمند واردات انبوه است.

الگوهای واردات

با ذکر مثال‌هایی از ژاپن و کره‌جنوبی که وابستگی سنگینی به واردات تمامی ترکیبات فولادسازی دارند، مقامات صنعت هند می‌گویند مشکلی را در ظرفیت رو به رشد BF – BOF فولادسازی در سرعتی بالا بر مبنای واقعیت کک زغال‌سنگ وارداتی پیش‌بینی نمی‌کنند. با بیان دیدگاه‌هایی مشابه، راسیکا چابه (Rasika Chaube) در همایشی پیرامون «تنوع‌سازی ریسک در واردات کک زغال‌سنگ ـ گزینه روسی» که به تازگی در دهلی برگزار شد، اظهار داشت: «هرگز نگرانی در خصوص عدم اجتناب از واردات کک زغال‌سنگ نبوده است. آن چه ما را نگران می‌سازد، استمرار وابستگی بیش از حد به یک منبع منفرد خرید سوخت است.»

این موضوعی کاملاً شناخته شده است که تا سه سال پیش، بالغ بر ۸۸ درصد واردات هند از مبدأ استرالیا صورت می‌گرفت. البته به دلیل تحرکات اخیر فولادسازان هندی برای خرید سوخت از کانادا و آمریکا، سهم استرالیا در واردات هند تا ۷۱ درصد یا ۳۷ میلیون تن در سال ۲۰۱۹ ـ ۲۰۱۸ کاهش یافت. داده‌های وزارت زغال‌سنگ نشان می‌دهند که واردات سال گذشته از کانادا به چهار میلیون و ۲۹۰ هزار تن یا ۲۷/۸ درصد کل واردات هند از همه منابع رسیده است. عرضه از آمریکا نیز چهار میلیون و ۱۳۰ هزار تن یا ۸ درصد کل واردات هند است.

تلاش‌های هند برای تنوع‌سازی منابع واردات کک زغال‌سنگ، صنعت زغال‌سنگ استرالیا را مغشوش ساخته زیرا هند یک مقصد مهم زغال‌سنگ متالورژیکی این کشور است. دهلی‌نو اعلام کرده که به دنبال روابط بلندمدت با تولیدکنندگان زغال‌سنگ متالورژیکی در روسیه و مغولستان است. کانبرا (مرکز سیاسی استرالیا) تحرکات دهلی‌نو را نادیده نگرفته و چند سفر صورت گرفته در سطوح عالی به‌ویژه جلسات وزرای استرالیایی با دارمندرا پرادهان (Dharmenra Pradhan) وزیر فولاد هند مؤید همین موضوع است.

با ذکر اطلاعاتی از وزارت اقتصاد استرالیا، یکی از مقامات اتاق بازرگانی هند (ICC) می‌گوید: «در صادرات ۱۸۵ میلیون تن کک زغال‌سنگ استرالیا در سال ۲۰۱۹، ما مهم‌ترین مقصد بودیم. وزارت اقتصاد استرالیا صادرات ۱۹۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۰ و ۱۹۹ میلیون تن را در سال بعد از آن پیش‌بینی کرده است. هم‌چنان که ظرفیت فولاد و تولید هند افزایش می‌یابد، تقاضا برای واردات کک زغال‌سنگ هم بالا می‌رود. انتظار می‌رود تولیدکنندگان زغال‌سنگ در استرالیا سخت تلاش کنند تا دیگر کشورهای تولیدکننده یا صادرکننده، سهم آنها را در بازار هند نگیرند.»

نگرانی درباره وابستگی شدید به استرالیا به عنوان بزرگ‌ترین منبع زغال‌سنگ، تا حدی به دلیل زمانی است که صادرات به هند تحت تأثیر آسیب یا تأخیر در خطوط ریلی و بنادر استرالیا به دلیل رخدادهای شدید آب‌وهوایی قرار گرفت. کارخانه‌های نورد فولاد هند پیامدهای ناخوشایندی را به یاد می‌آورند که سال گذشته تجربه کردند یعنی هنگامی که گردباد تروُر (Trevor) بلافاصله پس از طوفان ورونیکا (Veronica)، ایالت کوئینزلند (Queensland) را درنوردید که سهم بسزایی در حمل‌ونقل دریایی زغال‌سنگ در جهان دارد. پیش از آن، مدیریت مواد خام شرکت‌های فولادسازی هند تحت تأثیر مشکلات تولید در مراکز زغال‌سنگ استرالیا به دلیل گردبادهای دبی (Debbie) و یاسی (Yasie) قرار گرفته بود. یک مقام صنعتی در هند می‌گوید: «این وقفه در تأمین همیشه پیش‌بینی نشده است. تنها روشی که ما می‌توانیم از وقفه در تولید در زمانی اجتناب کنیم که معادن استرالیا تحت تأثیر بلایای طبیعی قرار دارند، حفظ موجودی بسیار بزرگ زغال‌سنگ است. اما این روشی بسیار پر هزینه است.»

دکتر باسکار چاترجی (Bhaskar Chatterjee) مدیرعامل انجمن فولاد هند می‌گوید، این موضوع و منطق تجاری وابستگی شدید به یک منبع مهم عرضه در زمانی که دیگر گزینه‌ها هم موجود هستند، هند را تحریک کرده به واکاوی فرصت‌های واردات از روسیه و مغولستان بپردازد.

ارتباط با مغولستان

نکته جالب آن است که نارندرا مودی (Narendra Modi) شخصاً کنکاش برای منابع جدید تأمین را در زمانی آغاز کرد که متعهد شد یک خط راه‌آهن را در مغولستان برای تسهیل حمل‌ونقل زغال‌سنگ از معادن به بنادر بسازد. مودی یک خط اعتباری یک میلیارد دلاری را برای توسعه زیرساختارها در منطقه شرق دور روسیه اعلام کرد که اگر هند واردات کک زغال‌سنگ از آنجا را در کمیت‌های رو به رشد آغاز کند، می‌تواند بسیار ارزشمند باشد.

یکی از مقامات کنفدراسیون صنایع هند می‌گوید: «چین در تلاش برای تضمین دسترسی به منابع طبیعی در آفریقا، کمک‌های مالی و تکنولوژیکی در اختیار تعدادی از شرکت‌های این قاره قرار داده تا اقدام به احداث زیرساختارهایی هم‌چون جاده، خطوط راه‌آهن و بنادر برای کاهش هزینه استخراج موادمعدنی برای صادرات نمایند. آنچه ما در نظر داریم در مغولستان و شرق دور روسیه انجام دهیم، همان کاری است که چین با موفقیت در چندین کشور دارای منابع غنی انجام داده است.»

پرادهان شرکت‌های فولاد هندی را ترغیب می‌کند تا احتمال تبدیل شدن به خریداران منظم کک زغال‌سنگ از مغولستان را واکاوی کنند. به دنبال بازدید خالماگین باتولغا (Khalmaagiin Battulga) رییس‌جمهور مغولستان همراه با يک هيأت عالي‌رتبه تجاري در سپتامبر ۲۰۱۹، پرادهان بر اين باور است که مغولستان نمي‌خواهد براي صادرات کک زغال‌سنگ خود صرفاً به چين وابسته باشد و تمايل به کسب و کار با هند دارد. در حال حاضر، تقريباً کل کک‌زغال سنگ مغولستان به چين صادر مي‌شود. اين کشور سهمي حدود ۴۳ درصد از کل واردات کک زغال‌سنگ چين را در اختيار دارد. مغولستان و استراليا سهمي تقريباً برابر در واردات زغال‌سنگ چين دارند.

يک مقام هندي که به تازگي صنعت زغال‌سنگ مغولستان را مورد مطالعه قرار داده است، مي‌گويد: «اين کشور اساساً صادرکننده کک زغال‌سنگ خام و شستشو نشده است. در نتيجه، قيمت‌هايي پايين‌تر از استراليا دريافت مي‌دارد که کک زغال‌سنگ آن شسته شده و قبل از صادرات ترکيب مي‌شود. البته، نبايد اين‌گونه باشد زيرا مغولستان طيف خوبي از محصولات زغال‌سنگ دارد که اجازه ترکيب را مي‌دهد. ما در تعاملات خود با آنها گفتيم که اگر زغال‌سنگ شستشو شده بر اساس نيازهاي مشتريان ترکيب شود، آنها در موقعيت بهتري از نظر قيمت قرار خواهند گرفت.»

مقامات انجمن زغال‌سنگ مغولستان به نمايندگان صنعت هند گفتند که زغال‌سنگ هم غير کک و هم متالورژيکي که يک‌سوم کل درآمد صادرات کشور را تشکيل مي‌دهد، با رقابتي رو به رشد در بازار جهاني روبرو است که به دليل مشکلات لجستيکي براي صادرات اين ماده سخت شده است. همان گونه که اولان‌باتور کمک‌هايي را از جانب چين در ارتباط با صادرات زغال‌سنگ دريافت کرده است، احتمال دارد انتظار کمک‌هايي مشابه از جانب هند را نيز داشته باشد.

رابطه با روسيه

دکتر چاترجي مي‌گويد: «آقاي پرادهان به دليل علاقه‌مندي به ايجاد نقاط جديد واردات کک زغال‌سنگ، مشخصاً مغولستان و روسيه را هدف قرار داده که هر دو از منابع بسيار غني هستند. روسيه که کارخانه‌هاي فولاد بيالي (Bhiali)، بوکارو (Bokaro) و اخيراً هم ويزاگ (Vizag) را ساخته، رابطه‌اي بلندمدت با صنعت فولاد هند دارد. در گذشته، ما روابط اقتصادي و سياسي نزديکي با روسيه داشتيم. بازديد مودي از منطقه شرق دور روسيه در سپتامبر ۲۰۱۹ که به لحاظ منابع بسيار غني است، اولين سفر يک نخست‌وزير هند بود که مسير را براي آغاز مذاکرات با توليدکنندگان و صادرکنندگان زغال‌سنگ متالورژيکي روسيه هموار کرد. مباحث انجام شده تحت نظارت ISA ميان واردکنندگان هندي و تأمين‌کنندگان روسي در ماه نوامبر، منجر به نتايجي مثبت گرديده‌اند.» او اضافه مي‌کند که فولادسازان برتر علاقه‌مند به داشتن رابطه‌اي بلندمدت با صنعت زغال‌سنگ روسيه هستند.

روسيه ارسال کک زغال‌سنگ به هند را به صورت آزمايشي آغاز کرده و فولادسازان هندي با استفاده از ترکيبات زغال‌سنگ هندي و روس به نتايج خوبي دست يافته‌اند. يکي از مقامات شرکت فولاد تاتا ‌ميگويد: «ما به روي خريد منظم زغال‌سنگ روسي باز هستيم مشروط بر اين که امنيت عرضه، قيمت‌هاي رقابتي و لجستيک کارآمد در طرف صادرکننده تضمين شود. ما نيازمند کک ‌زغال‌سنگ سخت، کک زغال‌سنگ نيمه نرم و زغال‌سنگ PCI هستيم. شرکت فولاد تاتا از زغال‌سنگ PCI روسيه در کارخانه‌هاي اروپايي آن استفاده مي‌کند. بنابراين، ما با زغال‌سنگ روسي آشنا هستيم.» ساير فولادسازان هندي مانند شرکت فولاد جي‌اس‌دبليو (JSW)، شرکت منابع ودانتا (Vedanta Resources)، جي‌اس‌پي‌ال (JSPL) و شرکت‌هاي فولاد دولتي اس‌اي‌آي‌ال (SAIL) و ويزاگ (Vizag) علاقه‌مند به انجام کسب و کار با روسيه هستند.

لئونيد پتوخوف (Leonid Petukhov) مديرعامل آژانس سرمايه‌گذاري و صادرات خاور دور، در حاشيه کنفرانسي در دهلي‌نو اظهار داشت که مايل است شاهد مشارکت يکسان شرکت‌هاي هندي در گروه‌هاي استخراج معادن روسي باشد. بنابراين، بودجه لازم براي استفاده در گسترش فعاليت‌هاي معدني و بهبود فعاليت‌هاي بندري تضمين مي‌شود.

فولادسازان هندي نيازمند آن هستند که بنادر توسعه يابند تا بتوانند کشتي‌هاي بسيار بزرگ را بپذيرند و صادراتي کارآمد براي انتقال زغال‌سنگ به بنادر داشته باشند. به گفته پتوخوف، «اکثر توليدکنندگان زغال‌سنگ روسي بندر دارند. اما آنها نيازمند سرمايه‌گذاري جدي در خصوص مدرنيزه‌سازي و گسترش آنها هستند. بنابراين، ما مجبور هستيم به دنبال سرمايه‌گذاري از جانب شرکت‌هاي هندي باشيم.»

گفت‌وگوها ميان دولت و مقامات صنعتي هند با همتايان روسي درباره موضوعات مرتبط با بنادر و توسعه زيرساختارها صورت گرفته و پيشرفت‌هايي نيز حاصل شده است.

يک مقام وزارت زغال‌سنگ مي‌گويد، سي‌آي‌ال (CIL) در حال مذاکره با وستوک‌کول-ديکسون (VostokCoal-Dikson) درباره آن است که شرکت‌هاي هندي اجازه يابند در معدن زغال‌سنگ تامير (Taymyr) در سيبري مرکزي براي واردات از آن جا مشارکت کنند. طي چهار سال گذشته، وستوک‌کول دو معدن را در اين منطقه با ظرفيت بالقوه توليد ۳۰ ميليون تن زغال سنگ در سال توسعه داده است. يک چالش جدي، حمل‌ونقل زغال‌سنگ است زيرا در بخشي از سال، مسير دريايي به هند مملو از يخ‌هاي شناور است که نيازمند فعاليت کشتي‌هاي يخ‌شکن است تا مسير را براي تردد کشتي‌هاي حامل زغال‌سنگ ايمن سازند.

عليرغم اين چالش‌ها، مغولستان و روسيه به عنوان عرضه‌کنندگان مهم زغال‌سنگ متالورژيکي براي هند به شمار مي‌روند.