مهندس سيدمهدى نقوى، معاون تكنولوژى فولادمباركه در گفت‌وگو با ماهنامه تخصصى پردازش عنوان كرد:

در راستاى بهره‌گيرى از انقلاب صنعتى چهارم و استفاده از فرصت‌هاى جهانى صورت مى‌گيرد

برنامه‌ريزى استراتژيك فولادمباركه براى ديجيتال‌سازى و هوشمندسازى در شرايط جديد بين‌المللى

ماهنامه پردازش- بهره‌گیری از به‌روزترین تکنولوژی‌های جهانی و تولید روال شرکت‌های پیشروی بین‌المللی می‌تواند از به روزمرگی افتادن کارخانجات فولاد جلوگیری کند و حتی عامل افزایش بهره‌وری و سودآوری آنها شود.

شرکت فولادمبارکه نیز که همواره داعیه پیشتازی در صنعت فولاد ایران و خاورمیانه را دارد، علاوه‌بر حجم و تناژ بالای تولید و گستردگی سبد محصولات، استفاده از متدها و ابزارهای بین‌المللی را در سرلوحه امور خود قرار می‌دهد و اگر کارخانه فولادی این‌گونه عمل نکند، نخواهد توانست در کلاس جهانی رفتار کند.

مهندس سید مهدی نقوی، معاون تکنولوژی شرکت فولادمبارکه در گفت‌وگوی تفصیلی خود با ماهنامه تخصصی پردازش، ضمن بیان عملکرد و فعالیت‌های خود، به تشریح یکی از مسائل روز دنیا یعنی دیجیتال‌سازی و انقلاب ‌صنعتی چهارم پرداخت که باعث شده این مصاحبه بسیار خواندنی شود.

وی در ابتدا در مورد واحد تحت مسوولیت خود گفت: معاونت تکنولوژی شرکت فولادمبارکه از ابتدای بهره‌برداری، در ساختار سازمانی ارائه شده توسط  شرکت ایلوا با هدف توسعه سیستم‌های اطلاعاتی و مدیریتی، افزایش بهره‌وری سازمان و آینده‌نگری طراحی گردید. این معاونت با توجه به واحدهای زیرمجموعه خود شامل کنترل کیفیت و آزمایشگاه‌ها ، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مهندسی کارخانه، مهندسی صنایع، تحقیق و توسعه و تضمین کیفیت نقش مهمی در ارتقاء عملکرد سازمان در حوزه‌های مختلف داراست.

وظایف معاونت تکنولوژی

مهندس نقوی در مورد وظایف معاونت تکنولوژی نیز خاطرنشان کرد: معاونت تکنولوژی شرکت فولاد مبارکه با توجه به تنوع حوزه‌های فعالیتی و نیز واحدهای زیرمجموعه خود، به‌طور کلی وظیفه تدوین و به‌روزرسانی استراتژی‌های کسب وکار در سطح شرکت و گروه فولادمبارکه، پیشبرد پروژه‌های سرمایه‌گذاری تکنولوژیک و بهینه‌سازی در مراحل مطالعات مقدماتی و طراحی، کمک به واحدهای عملیاتی و ستادی در جهت افزایش بهره‌وری فرآیندهای مرتبط،کنترل کیفیت محصول و انجام آزمایش‌های مورد نیاز، توسعه سیستم‌ها و فناوری‌اطلاعات و نیز تعریف و پیش‌برد پروژه‌های تحقیقاتی و پژوهشی با همکاری دانشگاه‌ها و مراکز علمی را بر عهده دارد.

عملکرد یکسال اخیر

وی در مورد عملکرد یکسال اخیر این معاونت افزود: از اهم فعالیت‌های انجام شده در معاونت تکنولوژی در یکسال اخیر می‌توان به مواردی از قبیل تدوین نقشه‌ راه تکنولوگ شدن فولادمبارکه، ایجاد مرکز نوآوری تحول دیجیتال گروه فولادمبارکه در دانشگاه تهران، تهیه طرح تحول و تداوم کسب و کار در دوران کرونا و به اشتراک‌گذاری آن برای استفاده سایر شرکت‌ها و صنایع کشور، توسعه زیرساخت و سیستم‌های اطلاعاتی شرکت متناسب با نیاز واحدهای ذیربط، همکاری با شرکت ایریسا در جهت تدوین و اجرای طرح تحول دیجیتال شرکت فولادمبارکه و نیز پیشبرد پروژه بومی‌سازی فرآیند اسکین‌پاس فولاد سبا اشاره نمود.

وضعیت تکنولوژی صنایع فولاد ایران

مهندس نقوی در پاسخ به این سوال که به اعتقاد او وضعیت تکنولوژی صنایع فولاد ایران در چه رتبه جهانی قرار دارد و آیا این صنعت به واسطه تحریم‌ها و هم چنین دوری از منابع دست اول تکنولوژی، دچار تنگنا شده است، گفت: در حال‌حاضر شرايط فعلي اقتصاد جهاني به گونه‌اي است كه اغلب شرکت‌ها به دنبال دستيابي به جايگاهي رقابتي در سطح بين المللي هستند. در دنياي امروزي و مدرن، رقابت يك عامل پويا است و تكنولوژي‌هاي نوين محصولات جديد، مرزبندي‌هاي جديد بازار، فرآيندهاي توليدي جديد و مفاهيم جديد مديريتي (از جمله مديريت تکنولوژي) منجر به شكل‌گيري، تغيير و يا حتي از بين رفتن مزيت رقابت صنعتي يک شرکت شود.

تجربيات كشورهايي همچون چين و ژاپن نشان مي‌دهد تنها دليل موفق شدن اين كشورها، توانايي آنها در پيشي‌گرفتن از مفهوم مزيت نسبي ايستا است. كشورهاي فوق از طريق به‌کارگيري تکنولوژي‌هاي روز دنيا، نوآوري‌هاي علمي و تكنولوژيكي، بزرگ‌كردن مقياس توليد و توسعه تجارت خارجي توانستند بر محدوديت‌هاي موجود در منابع خود غلبه نمايند و سهم عمده‌اي از بازار را به خود اختصاص دهند.

وی افزود: در کشور ما با توجه به محدودیت‌هایی از قبیل تحریم‌ها و تبادلات بانکی و … تمرکز بیشتر بر روی بومی‌سازی تکنولوژی و تجهیزات می‌باشد که نمونه بارز آن تکنولوژی PERED می‌باشد که با اقتباس از تکنولوژی Midrex به عنوان یک تکنولوژی بومی با حداکثر تجهیزات داخلی جهت تولید آهن‌اسفنجی ارائه شده است. در داخل شرکت فولاد مبارکه بسیاری از تجهیزات بومی‌سازی شده و شاهد کاهش وابستگی در این خصوص هستیم. البته در حوزه فرآیندهای تکنولوژیک و ایجاد خطوط تولید جدید، در فولادسازی و نورد هنوز وابستگی تکنولوژیک به کشورهای صاحب تکنولوژی وجود دارد.

مفهمو دیجیتال‌سازی در صنعت فولاد

معاون تکنولوژی فولادمبارکه در مورد دیجیتال‌سازی شرکت فولادمبارکه اصفهان و این‌که اساساً دیجیتال‌سازی در صنعت فولاد چه مفهومی دارد و چگونه می‌تواند منجر به تحولات شود، گفت:

 دیجیتال‌سازی (انقلاب ‌صنعتی چهارم) به معنای شکل‌گیری مجموعه‌ای از تیم‌های فیزیکی-سایبری متصل به یکدیگر است به گونه‌ای که صنایع را قادر می‌سازد تا همه داده‌های عملیاتی را به صورت بی‌درنگ در میان واحدهای مختلف به اشتراک بگذارند و با کمک این داده‌های لحظه‌ای همواره شرایط عملیاتی بهینه را پیش‌بینی نمایند. به طور کلی تحول تکنولوژی بر پایه دیجیتال کردن با هدف افزایش بهره‌وری، پایداری و کاهش تأثیرات محیطی می‌باشد. در این میان صنایع مختلفی نیز وجود دارند که با آغاز این دوره انقلاب صنعتی نیز تلاش‌های بسیاری در جهت مکانیزه شدن و استفاده از ربات‌ها برای انجام کارهای خود تدارک دیده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: دیجیتال سازی در صنعت فولاد نیز تغییرات بزرگی را به همراه خواهد داشت، فناوری‌های جدید به شرکت‌های فولادسازی این امکان را می‌دهند که زمان نگهداشت موجودی را کاهش داده و نسبت به نیاز مشتری انعطاف‌پذیرتر باشند. از دیدگاهی دیگر، زنجیره‌های ارزش در صنعت فولاد و فلزات بسیار پیچیده هستند. شاید تنها راه‌حل برای موقعیت فعلی و دوری از پیچیدگی سیستم‌ها و انجام محاسبات گسترده آنی، دیجیتال‌کردن باشد. حال با توجه به مسیری که انقلاب ‌صنعتی چهارم در پیش گرفته است و پتانسیل‌های موجود در صنعت فولاد، امکان اتوماسیون کامل فرآیند تولید فولاد با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین وجود دارد. در مجموع دیجیتال‌سازی در شش حوزه فناوری، داده، فرآیند، سازمان، استراتژی و امنیت صنعت فولاد را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد و شرکت‌های پیشرو و آینده‌نگر خود را برای این تغییرات آماده کرده‌اند.

به گفته او، مطابق با نظام برنامه‌ریزی استراتژیک در شرکت فولادمبارکه در سال ۹۸ با انجام تحلیل بیرونی (PESTEL) و درونی و نیز ارزیابی موضوع انقلاب صنعتی چهارم از ابعاد گوناگون، استراتژی‌های مشخصی در این حوزه تدوین و طی یک برنامه ۵ ساله اجرایی خواهد شد. از جمله این استراتژی‌ها می‌توان به استراتژی توسعه فناوی اطلاعات و سیستم‌های هوشمند اشاره نمود. هم‌چنین می‌توان به اقدامات و برنامه‌هایی از قبیل طراحی اکوسیستم نوآوری و مدل کسب و کار مرکز نوآوری گروه فولادمبارکه، تأسیس پژوهشکده فولاد، تأسیس مرکز نوآوری گروه فولادمبارکه و نیز تأسیس مرکز نوآوری تحول دیجیتال صنعت فولاد با همکاری دانشگاه تهران اشاره نمود. در این بین تقویت ساختار و تیم مدیریتی شرکت تخصصی حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایریسا و نیز تعریف مأموریت ویژه برای حوزه اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی برای آن شرکت و نیز تدوین سند طرح تحول دیجیتال شرکت فولادمبارکه و برگزاری آموزش‌های تخصصی مدیران ارشد سازمان در همین راستا از مصادیق تمرکز فولاد مبارکه در حوزه دیجیتال‌سازی است.

برنامه‌های آینده

مهندس نقوی درخصوص برنامه‌های آینده این معاونت اقدامات آینده خود خاطرنشان کرد: مطابق با نظام برنامه‌ریزی استراتژیک شرکت فولادمبارکه، معاونت تکنولوژی نیز همانند سایر حوزه‌های استراتژیک، برنامه‌های خود را در سه حوزه دیجیتال‌سازی، بومی‌سازی فرآیندهای تکنولوژیک و نیز توسعه مفاهیم و اکوسیستم نوآوری در سطح گروه فولادمبارکه متمرکز نموده است. اقداماتی نظیر برنامه‌ریزی جهت تحقق نقشه راه تکنولوگ‌شدن، توسعه ارتباط بین شرکت فولادمبارکه و مراکز علمی و دانشگاهی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای توسعه تکنولوژی را در دستور کار خود قرار خواهد داد.

فعالیت‌های بومی‌سازی و تولید ساخت داخل

از مهندس نقوی سوال شد آیا شرکت فولادمبارکه از توان داخل در جهت بومی‌سازی و یا ساخت داخلی قطعات و تجهیزات از شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های داخلی بهره می‌برد و آیا با اتکا صرف به سازندگان داخلی می‌توان به ابداع تکنولوژی دست یافت ؟ وی گفت: ایران کشوری در حال توسعه است و به‌طور حتم تاثیر منفی تحریم‌ها در انتقال تکنولوژی و وجود موانع بسیار در این راه بر کسی پوشیده نیست. در این شرایط یکی از راه‌های ساده و در عین‌حال پیچیده بومی‌سازی فناوری‌های مورد نیاز است. در شرایط فعلی، از نظر سیاست‌گذاری حمایت جدی از نوآوران و مبدعان، پژوهشکده‌های علمی و نیز تجاری‌سازی ایده‌های نوآورانه و تکنولوژیک یکی از بهترین راهکارهاست. در شرکت فولادمبارکه در اوایل دهه ۸۰ و نیز از زمان اعمال دور اول تحریم‌ها علیه کشورمان تمرکز بر روی بومی‌سازی قرار گرفت و عمده قطعات یدکی مورد نیاز خطوط تولیدی که قبلاً از خارج تامین می‌شد، از داخل کشور تامین شد. ضمن این‌که در حال‌حاضر برنامه‌ریزی مناسبی برای حرکت فولادمبارکه به سمت بومی‌سازی فرآیندهای تکنولوژیک نیز آغاز شده است. با این رویکرد ضمن توانمند نمودن تامین‌کنندگان داخلی ریسک توقف خط تولید و از دست رفتن سهم بازار حداقل شده است.

اصلی‌ترین موانع صنایع فولاد کشور در بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نو

معاونت تکنولوژی فولادمبارکه درباره اصلی‌ترین موانع صنایع فولاد کشور در استفاده از تکنولوژی‌های نو و اینکه آیا به اعتقاد او علاوه بر تحریم‌ها، مسائلی مانند سطح فرهنگ، عادت به روش‌های قدیمی، عدم‌ریسک‌پذیری و … هم می‌تواند در عدم‌استفاده از تکنولوژی روز مؤثر باشد، گفت: یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی و پیشرفت، ایجاد ساختارهای توسعه پایدار است که معدن و صنایع معدنی به‌ویژه فولاد یکی از مهم‌ترین ساختارها به‌شمار می‌رود. به هر حال توسعه صنعت فولاد نیازمند انتخاب مناسب و استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا می‌باشد که بتواند سطح رقابت‌پذیری شرکت‌های فولاد ساز را در سطح جهانی تضمین نماید. عواملی از قبیل میزان مصرف انرژی (گاز، برق)، میزان مصرف آب، تولید گریدهای خاص و ویژه، پاسخگویی به موقع به نیازمندی مشتریان، وابستگی قابل توجهی به تکنولوژی مورد استفاده به‌خصوص در انتهای زنجیره‌تولید صنعت فولاد دارد که اهمیت این موضوع را مشخص می‌کند.

وی افزود: اصلی‌ترین موانع صنایع فولاد کشور در استفاده از تکنولوژی‌های نو را می‌توان در چند حوزه عدم‌سرمایه‌گذاری در این حوزه طی سالیان گذشته، وابستگی شدید فولادسازان به شرکت‌های خارجی، نبود استراتژی مشخص در حوزه توسعه و به‌کارگیری تکنولوژی، موضوع تحریم‌ها و تمرکز بر راه‌اندازی و بهره‌برداری از پروژه‌های فولادی بدون توجه به نحوه انتقال دانشی در این خصوص اشاره نمود. هم‌چنین محدودیت‌هایی از قبیل سطح فرهنگ، عادت به روش‌های قدیمی، عدم‌ریسک‌پذیری که در سئوال به آن اشاره شده است ، تاثیر محدودی دارد، منتهی لازمه بقا و رقابت‌پذیری پشت‌سر گذاشتن تمام محدودیت‌های مذکور و ایجاد تحول در این حوزه می‌باشد که همکاری بسیار خوب بین دولت و شرکت‌های فولاد ساز را می‌طلبد.

انتظارات از مسوولان

مهندس نقوی درباره اصلی‌ترین انتظارات خود از مسوولان برای رفع مشکلات و ایجاد تحول در این رشته صنعتی نیز توضیح داد: به‌طور کلی تعریف استراتژی و سیاست‌های کلان کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت توسط دولت می‌تواند گام مؤثری در مسیر توسعه صنعت فولاد باشد. ما در عصر حاضر شاهد پدیدار شدن گرایش فناوری‌های نوآورانه نظیر هوش‌ مصنوعی، اینترنت اشیاء، روباتیک، پرینتر سه‌بعدی و دیگر فناوری‌ها با کاربردهای متنوع در خود فناوری‌ها هستیم. ترکیب پیشرفت این فناوری‌ها انقلاب صنعتی چهارم است که پیامدهای سیستماتیکی را در حوزه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به همراه داشته و در صورتی که دولت‌ها از این موضوع غافل شوند، تأثیرات جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.

وی افزود: هند یکی از جوان‌ترین نیروی کار با صلاحیت فناوری قابل توجه را در جهان داشته و دومین استفاده کننده بزرگ اینترنت بر روی موبایل در جهان و دومین جمعیت بزرگ انگلیسی زبان در دنیا را دارد. این کشور به‌خوبی نقش خود در رهبری دوران پس از انقلاب صنعتی چهارم را جانمایی کرده است. با توجه به مثال مذکور، به خوبی روشن است که در کشور ما نیز اقدامات دولت در حوزه توسعه تکنولوژی صنعت فولاد از قبیل ترکیب صحیح شتابگرها، اکوسیستم‌های آموزشی، چارچوب‌های کاری استارت‌آپ‌ها و محرک‌های دولتی می‌تواند در ایجاد تحول موثر باشد.  

سخن آخر

معاون تکنولوژی فولادمبارکه در انتها تاکید کرد: همانگونه که مستحضرید در افق چشم‌انداز ۱۴۰۴، تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری شده است، اما در حال‌حاضر، موانع و کمبودهای بسیاری در مسیر تولید صنعت فولاد وجود دارد، به‌طوری‌که اصلی‌ترین پیش‌نیازهای دستیابی به تولید ۵۵ میلیون تن فولاد با چالش‌های جدی رو‌به‌رو است. از بزرگ‌ترین چالش‌ها می‌توان به تامین سرمایه مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های زیربنایی، خطوط راه‌‌ها، راه‌آهن و ناوگان‌های حمل زمینی و ریلی و اسکله‌های اختصاصی و نیز استفاده از تکنولوژی روز دنیا که از مهم‌ترین بسترهای لازم این صنعت است، اشاره کرد، در این میان توجه ویژه به نحوه تامین مواداولیه مورد نیاز از قبیل کنسانتره و گندله فولادسازان نیز از مسایلی است که می‌بایست توسط متولیان سیاست‌گذاری در صنعت فولاد مدنظر قرارگیرد تا صنعت فولاد بتواند چشم‌انداز ترسیم شده خود را محقق سازد.